PiacenzAntica

"di Evaristo Blaterali"

Il dialetto, usato come lingua poetica, si incanala in una struttura ritmica e metrica, diventa forma espressiva, rientrando, con le stesse possibilità della lingua nazionale, in una letteratura arbitraria per definizione. Quando il poeta compone in dialetto sa di avere a disposizione un elemento linguistico che, assunto come forma letteraria, è sottoposto ad una serie di mutazioni che continuano a renderlo diverso da quello che era ed è nel parlato. Il dialetto si è fatto strumento all'interno della lingua che si è così accresciuta e vitalizzata. Le forme dialettali non creano un universo separato bensì sono dirette filiazioni, parti inscindibili, della letteratura nazionale, e non esisterebbero senza di essa. In questo contesto possiamo inserire la storia di un poeta dialettale piacentino, autodidatta, di Evaristo Blaterali, nato a Travo il 23 novembre 1927. Ha lavorato come operaio specializzato, poi come capo officina in una carrozzeria. Dopo aver vissuto molti anni a Roveleto Landi di Rivergaro, dal 1962 abita a Piacenza con la moglie Maria Murelli. In pensione dal 1983, coltiva due hobby principali che si intrecciano fra di loro: la scultura e la poesia dialettale. Ama andare per boschi a raccogliere radici e pezzi di legno che, opportunamente lavorati, diventano sculture e/o originali bastoni sui cui Evaristo incide versi dialettali che rievocano momenti particolari della sua vita o della storia della sua città. Attraverso la poesia dialettale, cerca di tramandare ai giovani non solo un modo di esprimersi che, purtroppo, va perdendosi, ma anche ricordi lontani, di un mondo semplice, fatto di piccole cose, ma autentico. Nei suoi versi ritorna spesso il ricordo della guerra e della Resistenza,

Evaristo Blaterali – poeta dialettale


°° NUSTALGIA °°
Me am ricord quand andävma a scola
Con la bursa da strass a tracolla
I’ eran tant ann fä
Sperans e ricord ch’ in pön pö turnä .

Andävma a scola al Vargär,
Da Ruvlei, da Bassan e da Montciär
S’erma una manga ad laguzzein
Ma tütt im vurivan bein.

Andävma da Bericu a tös al patunein;
con una man in d’la cassëtta
ag fargävma na castagna sëcca.
“Te c’ta rubä, balilla!“ l’era la so imprecazion.

Noi infilävma la porta
E lü al piccäva in terra al baston :
Scapävma seinza pagüra,
lü l’era bürbar, ma bon.

Gh’era la Lüigina ch’la fäva la bidella,
bräva e lavuradura, però un po nuiusëtta:
la fävma dvintä matta e l’ag musäva i deint
po la ciappäva la spasura e m’la rfiläva in sal rein.
Po è vegn la guerra, l’ott da steinbar,
La Resisteinza, caddero Ciancio,
Carnera, Nestore e Tarcisio:
in so ricord la Libertà.

Dopa tant ann, seimpar bel l’è al Vargär
E in agust l’è carnaväl
In d’la so bela piassa coi fög
Long al Trebbia in s’la spiaggia

Tutt gli abitant dal paes
I’en gentil, uspitäl e curtes
Guardäg bei e fa’ pür di confront
Al Vargär a l’è al pö bel dal mond :

L’è bel Grassan e anca Castell’Arquä,
Ma confrontäi col Vargär a l’è pcä .

°° AL CIANCIO °°
Teimp ad guerra : viazzävma in biciclëtta
Quand l’um cunussì pra strä.
Tütt il mattein da Ruvlei e lu dal Tavel
A gnivma zù in cittä.

Ma dopa l’ott da steimbar
Il cos i s’en cambiä:
lu l’äva sübit tragattä di aram
e l’era ricercä.

A l’è stä voi di prim
A duvì däs a la maccia
Pra schivä tudäsc e repübblicäi
Sguinsagliä a däg la caccia.

L’ho vist in mezz la piazza
Un sabat al Vargär
Con Sten e bragäi cürt
E bomba a man taccä da pärt.

Gh’era tant partigian con un Tri Ro növ ad pacca
L’era par dimusträ efficienza
E par presentä a tütt
I’ om ad la Resisteinza.

Ma sübit al dè dop un rumur sinistar
Al gniva da Nivian con dil raffic da fä pagüra:
L’era la brigata nera
Col tristemeint famus “ Tullòn a d’la vardüra”.

Tri partigian in s’na Tegoni
I gnivan dal Vargär :
dü sedì davanti
e al Ciancio taccä da pärt.

Finì la semicürva
In s’la piazzëtta ad dre la cesa
Gh’era la famüsa blinda
In attesa d’la so preda.

Sübit a la prima raffica
Al Ciancio i l’hann centrä,
i’ ätar i’hann proseguì la cursa
e i s’en pudì salvä.

Lü al s’è difes, ma i l’hann finì e sfigurä.
L’era duminca 20 agust 1944 : al gh’eva pena 17 ann,
Sten, scarpon e bragäi cürt:
i’eran verd, i’eran da vlüd.
"Tri Ro = grosso autocarro Lancia"

°° CHI L'HA VISTO? °°
Al dè d’la festa a Ruvlei,
un paesott lè dal Vargär
s’urganizza tütt in frëtta
una cursa in biciclëtta.

Vegna l’ura d’la parteinza
Ad corridör sum quäsi seinza :
ag n’è appena sett o ott
e a i’en tütt mägar cmè i scaloss.

A gh’era Zangrand, gh’era al Ginon
A gh’era Giuai a al fiö ad Carlon
Gh’era al Beppe cu ad Nivian
Con cul long ch’a stä a Gragnan.

Gh’era “ Chi l’ha visto?”, al pö acclamä
Gnan pri traguärd a ch’la taiä,
Ma par via d’la so resa :
L’era veloce cmè la pesa.

Dop quälc gir le zà in dal toll
Pär chi gh’abbian tirä al coll
Voi al la ponta, voi al la tira
Par evitä ch’al sa ritira.

Zù sdläi d’acqua : a l’è tütt bagn
Col muräl in di carcagn.
Ai Calsinära al distacc l’aumentäva
E par evitä la tolla, na gumma al fa vegn molla.

E al s’invia in padülëtta
Con da man la biciclëtta,
ma quand al riva in sal traguärd
ad aspettäl gh’era pö gnan Bruno al sürbattèr.

°° AL VERDI °°

al Verdi - ora teatro San Matteo

S’erma dal quarantadü:
dü ann ad guerra i’eran passä,
al pö brutt l’era in arriv,
la cittä l’era inväsa di suldä.

Gh’era al Geni in Cittadella
Al veintoiesim in sal stradon
Al quart pesant d’Artiglieria
E assantaseincu Fanteria.

I cinema is limpivan facilmeint
Par noi ragassott gh’era quälch’impedimeint
Al bigliëtt d’ingress l’era un caur
E avigal par noi i’era dulur.

Ripiegävma allura in Strä Alvä : al Verdi
l’era al pö a bon marcä : mezz franc e at la caväva
e se con Arnestu t’era in bona
at rimediäva al liräi par la pattona.

Vecc cme al can as S. Rocc al film
L’incuminciäva e appena puzä
Al dadrè insima a la banca :
Un sciarur! E la pellicula l’è za scianca.

Al film al vadivma a tocc e buccon
E fra un tocc e l’ätar
As rincurivma par la säla
Nä masnäda as ragass sa scatenäva :
parfein d’il ball ad nev ca vulteggiäva.

Arnestu la spalancäva zu al purton
Po con in man un spasuron
Al paräva föra tütt quant:
s’erma una manga ad brigant

che dopa un päri d’ann
i’en andä in d’la Resisteinza :
quälcadöin l’ha dat la vita
par la libertà ad Piaseinsa.

°° AL CAVALL AD PUGGI' °°
Era finì la guerra,
an gh’era pö ad nemis
e tütt i gh ‘ ävan addoss
vöia ad ballä e divartis.

Me tiräva un brum, pien ad bontempon
Che dopa la Murtissa
Andävma fein al Bö, Raflëina e Valera
L’era seimpar na cruciera.

Ma un bel sabat
In piena estä, tütt decis :
Stassira as va ai Caratta,
Stassira as va a ballä.

In sal bord ad la balera
I nostar eroi i fann i spaccon:
“Portam a dl’ätra cuppa!
E ancura dal vein bon!”

“Ai villan däg pür a dl’erba
E quälca branca ad fein;
La cuppa l’ag piäs mia
I’en tütt di bergamein!”

Po, long a mnäla, l’è scuppiä al bignon
Tütt i piccävan fort, con pugn e di baston
Test ca sangunäva e bacarlä in sil spall
Ho ciapä sö anca me, anca s’era un caval!

Dop avei fat vari ripres
E aveia pagä cär
Inveci ad rivä a Piaseinsa
As sum truä al Vargär.

Finalmeint i ho purtä a cà
Tütt frugn e scianc cme i lädar,
maccä e ancura un po sturdì
con in dal cör una speransa : ch’is sian divartì.

°° CIOTTI °°

Ciotti e i so limon

Picinott, poc elegant
Dal marsinein seimpar bundant
Al cappel un po’ sfurmä
Dü scarpon, chi da suldä

Con in dal bras al so scurbein
In dl’ätra man tri limunein
Al travarsäva tütt la cittä
Da S. Raimond fein a Strä Alvä.

Da Burghëtt a la stasion
Sul par veind i so limon
Ag vurivma bein tütt quant
Ma as cumpurtävma da birbant.

L’era basta un picc :
“Ciotti, e i limon ?”
Ch’at ciappäva subit dal cuion.
Subit pentì, turnävma indrè

Adsè comprand i tri limon
At ta sintiva pössè bon
E da cul picc ch’at gäva lanciä
T’era sübit pardunä.

Ma po passäva quälc garson
Con biciclëtta e dü scurbon :
As ripetiva stess scenäri
Ricuminciäva al so rusäri.

I’ eran teimp cl’andäva mäl
Anca sa s’erma sö ad muräl
Pansa ad livra e poc liräi
Ma as vurivma pössè bein.

Adess tütt i gh’han la macchina,
Al can, l’appartameint
E chi a gli ha pers
As fa mëtt i deint.

A ne carsì anca la pansa
Ma sintum tütt che qualcosa manca :
Manca Ciotti e i so limon
I garson coi so scurbon

Una piccula da Pasquäi
Cul vein russ in di scüdlein
E Ciardelli al sürbattèr
In fond la strä di Calzulär.

Ricord d’un teimp ca s’n’è andä via
Ma ac lassa un sacc ad nostalgia.

°° MOSQUITO SPATASSA' °°
Un mattein al Tullio ad Bübba
Cul ca gh’äva al täi in mezz a la sücca
Al sa mëtta a la guida d’un cammiunein
Fatt da noi e pittürä ad sanrein.

L’era un mill e seincuseint
E veloce pö che al veint
Ma un grand pilota an l’era mia
Ditt da so fradell Viseins.

L’andäva da Ranza, da Büscarein
Da Maldott cu di Mulein
E da De Monti tacc al pont
E da Ballotta in S.Rimond.

Ma appena l’è in S. Burtlamè
Gran confusion al fa coi pè
La schissa al frenu : lo’è la frision
E al fa un sbalans dein dal purton.

Al vegna zu par cunstatä :
gh’è un moschito spatassä
e la bici ad na signurina
an l’era pö cme l’era prima.

A ga fatt föra un parafang
E in d’una röda un ott vulant.
“ Purtäl pür a fä giustä,
che pö me pasarò a pagä!”.

1- La signorina, allora, era un’impiegata
2- Il mosquito era del fratello Alberto

°° AL GUSSEIN °°
In di ann sinquanta
La Güssi la sfurnäva un muturein,
un dü teimp, 65 ad cilindräda :
l’era al Güssein.

Cambi a manëtta
Seinsa es sincrunizzä
E quand voi al cambiäva
L’era d’obblig a grattä.

Dop avì vendì al cavall
Anca al Fäva s’l’è cumprä
E al marcä la dziva
Ch’al mangia appena quand al va.

Seincu minut da scola guida
E l’ha capì al funsionameint
Al fa un gir ad pröva
E al riturna tütt cunteint.

Saltì sö Giuvann! E tigniv attacc
Ca anduma a ca dal nos muier
E che Dio n’la manda bona
E al faga rivä tütt dü intreg.

I en partì alla Ridolini
Zigzagand par tütt la strä
Po la guida la migliura
E is mättan in carzä.Po acmeinsa la discesa
Tütt a büs e piena ad sass
Al Güssein al ciappa l’onda
E Giuvann al sa tegna attacc.

Col fagott feram in sal gumat
E coi i ong piantä in dla pell
La fifa ca la fa nuanta
E l’ätra man ca tegna al capell

Giuvann, rivolt al Fäva :
“Me gniriss zu anca a pè!”
“Cär dal me Giuvann, anca mè
se fiss bon ad fermä cul diavul chè!”.

Po i rancan zo un razer:
scian cme i lädär e sanguneint da tütt il pärt
con un sacc ad böss piant in d’la pell
ig n’ävam pö che un rizzpurcell.

°° FURMIGLA °°
In mezz a Quärt, cumöi d’Usleing
Gh’è piassä un stabilimeint
Con una manga ad lagusäi
Gh’n’era da tütt il pärt, da Lod ai Präi.

Dal pö ümil fäi al padron
Is dann un’äria da stallon,
ma voi l’è eccesiunäl
un mezz play boy internasiunäl.

Lü al va in Spagna
In Grecia e in Rumania :
a l’è un fenomen!
E an la pardona gna a so zia.

Quand al turna, zu a cuntä
Cul cl’ha fatt e cumbinä :
l’ha sedutt tütt un paes
ditt da lü, bein suttintes!

Quälc doi ca surcia l’è cunvint
Che cul tant ch’al va a cuntä
Gh’è da tegna bon gnan la metä
Ätar i tran sö i spall, par lur l’è tütt un sacc ad ball.

Ma me vöi dägla böna
E che al Signur al ma pardona
Quand voi al gh’ha tanta fantasia
Al porta a tütt tanta allegria.

°° PIGASSAN °°
L’era bel, d’estä a Pigassan
Ag s’erma in tant e quäs tütt villeggiant
Föra al pret, Fredu e la Cesira
Con gli Arianti e la Zalmira.

I ätar i gnivan sö d’estä
Par tütt ätar che sudä:
gh’era al Belinu, la Maria, l’Irma al Liviu e batteria
al Gigi col Ruman, dü ragass pö bon che al pan.

Po gh’era l’Emma che a zugä al cärt
L’era tant cme al gatt zugä col lärd
S’la pudiva fargät un pont
La pö cunteinta l’era dal mond.

Ma i campion d’la briscula
Ad tresett e settebello
I’eran al Gigi, al Ciccio
Al Litto e al Picello.

A la sagra dal paes
S’urganizzäva tütt intes
Cursi e gare par tütt i gust
Pri piccin e pri miccion.

Chi as crëda füst, ma i’en bidon,
po chi in dla puar
chi in dla gloria
la finiva in dla baldoria.

Al dè dop quälc döi l’andäva via
Con un po’ ad malincunia
Con la speransa al prossim ann
Da turnä tütt seinsa malann.

°° DUVICU E PIRON °°
I n’hann mai pers un marcä
Da quand, da visein ad cà
E fatt voi par l’ätär
In coppia i s’en truvä.

Quand in d’na trattoria, bar o osteria
Ad tröv Duvicu con Piron
Va tranquill e sicür!
Lè as mangia bein e gh’è al vein bon.

I pärtan prest al mattein
Con i gallëtt in da scurbein
Con la prumissa fatta al so donn
Da cumpurtäs da galantom.

A Piron, so muier la gh’ha ditt al so pensier
Seimpar ciucc! Con una brütta compagnia;
Cär la me donna! Ac sött mäi fä
Gl’ha mia tant bona gnan cul’ là.

Dop avei vindì i gallët
Is vann sübit a bagnä al bëcc
Is fan purtä anca dü cudghein
Pär gustä pö mei al vein.

A sira, quand i pärtan pr’andä a cà
Lur i tegnan tütt la strä
Po ogni döi ciappa un sinter
Tütt dü i portan al Belveder.

Arriva Duvicu : dopa a sfors a dla salida
Ag vegn vöia d’na bruschida
E al sa mëtta ad drè d’un maccion
In dal mumeint ca riva Piron.

Stessa vöia, stessa pusision
Döv al cala i pantalon
L’uccasion la fa l’om lädär
In da scür a vëd stu quädär.

La slonga na man vers a Piron
E con na strëtta i si pon pon
Al ga fa drissä i cavì par la pagüra
E al fa un säla da ver campion.

Bräg in man e leingua föra ad bucca
A gh’era passä anca la ciucca
E al sa tröva adnans a cà
Seinsa avì tuccä la strä.

°° I TRI AS AD RUVLEI °°
L’asnein ad Puiäga al va cme na lümäga
Al tir tanta miccäi e poc al barein
Al sa sgüta par terra a fä l’arbaron
Po l’älsa la testa ragliand cme un asnon.

Cull ad Bertu d’Banassa
Al va con la testa bassa
La cua a gl’ha alsä
E al viassa in mezza la strä.

S’al tröva un incontar
Par pudì passä al ga tira la rëdna
Par fäl a spustä; ma lü gnan na piga,
allura ag peinsa Barton con un bac ad muron.

Al Vanu ag n’ha voi bräv e sincer
Voi ca lavura e ag fa al so duer:
Al pärta al mattein tirand al barein
Andand in di prä, là gh’è al fein da spüglä.

Quand al turna a la sira
Col fein cl’a spügla, al tröva i ragass
Chi l’aspettan pra strä
Al Vanu al rida e gli a mëtta in sal fein.

Al fa cunteint i ragass
E anca l’asnein, con pö da tirä
Che pär pö alzera la strà
Coi so amisein culeg in sal fein.

°° PAPA GIUANN °°
Bel faccion da cuntadein
Con in sla bucca un bel surris
L’avambrass l’era seimpar alsä
Al benediva tütt coi so tri did.

L’impersunäva la buntä, l’om giust
E tütt al mond l’ha cuntagiä
Con i missil in d’un canton
Gli ha fatt trattä da bon a bon.

Al s’è fatt dai pö puteint
Anca se da mezz i deint
Kennedy con Krusciov
Gli ha cunvint a pusä i sciopp.

L’ha riunì al Cunsili Vatican Second
Coi religius da tütt al mond
Par purtä innuasion
E aggiurnä la religion.

Al gäva un debul pri ragass
E ad un’immensa fiacculä
Rivulgendas ai genitur
Al g’ha ditt cus i han da fä:

“Turnand a cà,
dè una carëssa ai vos ragass
e dzig ca gla manda al Papa
con un abbrass”.

La dziva da sügä al lacrim
A chi suffriva, l’era par tütt al Papa bon
Anca par chi sbagliäva
Gli andäva a trova fein in parzon.

Papa Giuann! In t’han gann mò fatt sant,
ma par gli umil e indifes, ch’at purteva in cör
par lur un sant te a tl’è seimpar stä
anca prima che möör.

°° AL PARADIS DI NONNU °°
Al 1982 l’è stä par me un ann
eccesiunäl, bell e fecond, quand
l’Italia, con Scirea, Tardelli e Russi
l’ha vinsì i campiunät dal mond.

Me da pär dvintäva nonn
e s’era talmeint gasä
che chi an l’è mia nonnu
an la pöl gna immaginä.

Par cüräm la me nudeina
l’ann dop so andä in pension :
s’era pö ripusä e pö sereno
l’era bell a fä al nonnu a tempo pieno!

Tütt al dè s’erma ai giardein
ch’l’era quattorì ad ragass
con na confusion da fä girä la testa
In mezz a s’era al nonnu, al nonnu d’la Francesca.

Adess vöi es sincer!
Par me s’la völ andä mäl
C’la vaga pür adsè e quand
Gnirà cul dè da duvì tirä i scapein

am n’andarò tranquill – pian,
tudumla sö con comud –
convint da truas tütt asam un dè
in dal paradis di nonnu.

°° AL NOS GIARDEIN °°
Föra ad porta San Rimond
Fein dop guerra, l’era tütt
un ätär mond, coi canäi da pärt la strä
chi servivan par d’acquä.

Da Baciccia a la Galleana
da San Giusepp a la Curgnana
l’era na distesa tütt ad prä
un mär ad verd, un pulmon par la cittä.

E’ sparì al verd, an gh’è pö i prä
L’è tütt cimeint, a i’en tütt cà
Con dill vii long e grand
E tant negossi lüccicant.

E stä fatt anca i giardein
Ag n’è di grand e piccinein
Cu ad via Grandi l’è al pö grand
Tant bancäini e bota piant.

L’è pien ad nonni coi nudein
Con bambul, ballon e biciclëttein :
i’en vistì ad tütt i culur :
al pär un prä tütt quatt ad fiur.

I nonnu, tütt a l’ombra in sal bancäin
A cuntä stori e avvenimeint
Süccess tant ann fä, che pär
tant volt ì’en za stä cuntä.

Al nonni, inveci, a zugä al cärt
Con la musca al näs, s’ag tucca perd,
i’ a tgnum d’occ da la bancäina
par evitä ad saltä la sëina.

Quand riva l’ura d’andä a cà
Adsoi an völ ciappä la strä,
po, finalmeint tütt as va via
con un po’ ad malincunia.

Turnarum adman tütt quant
In dal nos giardein sutt al nos piant
Coi nudein atgnì con cüra
E noi anzian sperum ch’la düra.

°° AL BULLU E LA SIGALA °°
L’è patnä seimpar a duer
Scärpa lüstra e adsoi pensier
L’è seimpar in piassa a mätsa
In mustra e guardä chi passa.

Parläg mia dal lavur
L’è allergic al südur;
gli ann i passan, purtropp
in frëtta e as ga slonga la baslëtta.

Ad pension al ga la suciäla
E al ga poc da brasuläla
Allur la scrocca quälc biccier
A chi äva lavurä ier.

La sigala in s’la pianta
Che d’estä la süffla e canta
E la rida d’la furmigla
Ch’la sa scianca ad la fadiga.

Ma prest vegna l’inveran :
möra ad fam chi ha cantä
ma gh’è chi bein al viva
che in estä l’ha lavurä.

°° FANFUGAL °°
La dziva lè a lü dop un’üra che all’aspettäva
Al so murus ca stramballäva :
“ Adess che finalmeint a t’ho vist ciucc
preferiss spusäm con un lucc!”.

E lu ad rimand:
“Me adess, vist che a t’è tsè lucca
a sum cunteint e da te am dasbratt
e am vag a ciapa un’ätra ciucca!”.

All’adziva Dante
All’ha cunfermä Peträrca
Che par travarsä al Po
Ag völ la bärca

Riconfermä par sicür
Da voi ad Cassö
Che se voi l’è seinsa bärca
Al pö pruä col navassö

Parola ad me nonn Richein
Ch’an na cuntäva mia ad ball
Quand voi al nassa äs
Al pöl mia mör cavall

Sutt al pont ad Fiurinsöla
Gh’è al magnan con la so fiöla
E al barber con so muier
Ma Zangrand an na vëda tri sultant.

A gh’è appena la Vittoria
Ch’la sgraboia tütt la storia
E la svela con piaser
Che la fiöla dal magnan l’ha spusä al barber.

Andä par fonz seinsa scurbëtta,
girä pral mond in biciclëtta,
fä culasion seinsa vein bon
e avì a che fä con di cuion
l’è na mägra suddisfasion.

La Rusina ad Cignatta
La gh’äva una gatta
Con tri bei gattein
Dü negar e voi sënrein.

I’en seimpar a zugä, i tri biricchein
I fann i saltein, is fregan al müsein
E i mövan al cuvein in mezz al giardein.

°° GLI ANVEIN °°

anolini in brodo

Prima e teimp ad guerra
Quand me s’era un sbarbatell
A i’eran ann da sgöggia
E la giräva tonda cme un quarell.

Zilocc, un amis che da ball
L’era mei che me, an n’ha cüntä
Na bella, coi fiocc : gh’è vegn föra
Di ratt da la cardeinsa col lacrim a i’occ,

Allura, fä i’ anvein l’era la menu spesa :
sul du volt a l’ann, a Pasqua e Nadäl
la sagra coi turtei
e al frittel par carneväl.

Un pär ad dè a bui a stracott,
Po zu a grattä al furmäi con la crusta
Negra, öv, säl e nus muscä
E un po’ ad furmäi ad pegra.

Quand a stu ben di Dio
A t’l’è masturä par bein,
mättat a tirä sfuiö
e po fa sö gli anvein.

I ragass gli a mëttan in fila
In s’na tuvaia ad lein e guardäi
At pär da avig davanti
Un reggimeint d’Alpein.

Se al brod a t’al völ bon, t’è da fäl
In tersa, tre custaiöl dal grein
Un bel cappon ripien, sigulla e gamb
Ad silar e un tocc ad traversein.

Con la cuttüra al deint, saur
E prufüm eccesiunäl
Mang’na pür a sassietä
Ch’in ta fan mia mäl.

Almenu du volti a l’ann
At ta sentirè mei
Con la to pansa piena
An ta barbuttrà gna i büdei.

°° I TURTEI °°

tortelli con la coda

Adess la gint i’en con la bucca pösè strëtta
Lärga sö par zu cme la baslëtta
Inveci prima cme bucca i stävan mei
I gävan tütt la bucca da turtei.

Sarà che prima scarseggiäva fein al pan
I ragass is cassävan in bucca al man,
ma par la sagra dal paes
is limpivan bein i budei.

Coi spinass, bid o con la sücca
Il donn i gla mëttivan tütta,
bon furmai e se la ricotta l’era cla böna
lur i fävan na figürona

e urgugliusi quand i pareint
i gli a limpivan ad cumplimeint:
“Ma che turtei! A i’en bein bon!
Cüst i’er turtei fatt da campion!”

I gli a fävan sö a trëssa
Par fermësga dein la bagna
Ig mëttivan botta pien
E tütt long pä d’una spanna

In na fävan di gabass
Par pudì fä un pär ad viaz
E bagnä col vein pö bon
Is sentivan tütt di leon.

Bein sagull e trat zu l’ultim biccer
Is lasävan tütt cunteint
Dop avì arnuä gli invid
A la sagra di pareint.

°° PISAREI E FAZO' °°

pisarei e fazò

Un arzanein ad fareina
In sal tond a cme un buslan
Con dein dal pan grattä
Oli e säl cul tant ac pö bastä

Bagnä con l’acqua ac buia
Par fäla amalgamä
Po fatt pür bein sö al manag
E mëina cme un dannä

Turciä in d’un tuaiö
Parchè l’an s’inasprissa
S’na taia un tucchein par vota
Tant da furmä la bissa.

Strisciandag sö al didon
Con culpein intermitteint
Pärta via i pisarei
Veloci tant cme al veint.

In d’na tagama ad terra
Con dein la so pistä
Cunserva fatt in cà
Cme al nos donn i la san fä

Quand at seint cl’è saurida
E dal culur la s’fa pö scura,
burlott a voluntä
zamò a metà cuttüra.

Adess ca i’en bein cott i pisarei
E fümant in dla süpera
Ribältag dein la bagna e tütt
Cul bein di Dio ca gh’è in dla tagama,

Dop una bella scurpacciäda
Da fä vita fein a buffä,
surpassa mäi da dre :
qualc pont al pö scappä.

Intant purtum pasiensa,
sperum che prest quälca ditta
la mëtta in sal marcä
i müdant con la marmitta.

°° LA PULEINTA °°

polenta e rasdura

La puleinta dla rasdura
A l’as meina con la sciura
Con la fareina giäda stagiunä
Ma mäi veccia ad l’ann passä.

Dop avì sgurä al parö
Con acqua, azei e säl,
al va taccä a la cadeina
al ceintar dal fuglär.

Un pè in sal cupp
Da impuntilä al parö,
la fareina as ga mëtta
quand i rivan a cà coi bö.

Acmeinsa l’avventüra :
fein cl’è cotta la va mnä e tütt
va fatt pr’al mei con un occ
a la calüsna e l’ätat ai farinei.

In sla fein ad la cuttüra, quand
La adveinta pösè düra as fa avanti
Al pö robust di fiö par fäg fä
Gli ultim gir e ribaltä al parö.

I ragass i fann circul
Cme gli indian pront
A rascià al parö
Col so cüccer in man.

La rasdura con la fila
Al la taia a fëtt bella süttila
La spusa col süg la sta alzera
E col pecurein ag na steinda sö un vel.

Finalmeint l’è pronta :
tütt a tävula anca i ragass
an sa seinta vulä una musca
un rumur sultant : cu dill ganass!.

°° LA BURTLEINA °°

bortellina piacentina

Noi ad l’Emilia e dla Rumagna
Sum tütt gint ca beva e ac magna
Che da noi a gum gli anvein
Un po pö bass i g’hann i turtlein.

Lur d’estä i fan la piadeina,
noi a Piaseinsa la burtleina :
du grani ad säl, un miscul d’acqua
e fareina, mësdla bein, l’è la burtleina.

Quand l’oli al frissa in dla padella
Tran zu mezza scudella
E tirla bein bella süttila
Cme la costa d’na badila.

Quand da tütt du al pärt l’è rusulä
L’è bell’e pronta da mangiä
Con dal vein russ, se po l’è bon
L’è la migliur dil culasion.

Una vota al la mangiäva i pö dasprä
Ch’an gäva etar da sgagnä
Adess na burtleina saurida e rusulä
A l’è un piatt da rispettä.

Alla mangia il donn coi piccin
E anca i grand : e l’è sarvì
In dal vec ustërii
E anca in di risturant.

Ma quand vöi fäna na pansä
Innaffiä da quälc biccer
Par stämna in sal sicur
Am rivolg a me muier.

Pö con la pansa pina
E con la gula bagna
Cantum viva Piaseinsa,
l’Emilia e la Rumagna.

°° LA PIVRUNA' °°
As pianza cme na vida
Par plä e tridä al sigull
Chi perdan al so acid
Appena i taccan a bui.

Po as trida zu al pivron
E gn’è seimpar quälcdöi fort
E gh’è ad fä ballä l’occ
Par al costi e pr’al turson.

Al tumati i’en il pö bunass
Ad ga dastacc la piccanella
Col didon föra i granein
E insëma anca al patass.

Po is tridan a msüra giüsta
Cme al pivron e la sigulla
E ti a sbatt sutt al cuerc
In dla padella za ca buia.

Sa gh’è dla cäran vansa
Druä par fä dal brod
La as taia zu a tucchein
E la as mastüra con tütt cos.

Adess ca l’è pronta
Con un profum inebriant
Servisla pür a tävla par
Cuntintä tütt quant.

Voi al la völ ad cunturan
Ätar cme ünic piatt
Ma, dua gh’è l’intesa
L’è l’amär a dla barbera.

A la mattein bunura
Quand at vè in bagn
Spalanca la finestra
Par limitä i dann.

Con al cambiameint ad l’äria
Tütt a pulmon respira
Sparisa cul ca pöl ricurdät
Cus t’è mangiä ier sira.

°° ME NONN RICHEIN °°
Quand s’era ragass, a fä al barber
A l’era l’ültim di mister:
as ga andäva sa gh’era da fä la cresma
o al dè prima ad tö muier.

A fä appena al barber
A gh’era da fä la fam
Allura con pö mister
As limitäva i dann.

Par second mister
Quälcdöi fäva al calsulär
Ätar, ai funeräi e a la duminca
Al fäva al campanär.

Al famili tütt numerusi
I s’eran attressä
Con razur e curamëlla
E la macchinëtta da tusä.

Al pö sveli dla famiglia
Al gh’ava al compit da tuzà:
gh’era chi sa specializzäva
e chi al test a la scalpäva.

Ricord me zio Svaldo
Che da tuzà l’era speciäl
Ma in dal tuzà so pär
Un dè la gh’è andä mäl.

Sedì is na carega
Me nonn a l’era pront :
parteinsa dal cuppëi
fein a rivä in sla front.

Finì la prima andäda
La macchinëtta l’ha scrullä
Ma l’è cascä par terra
In dü tocc la s’è spaccä.

In gir a gh’era dal füm
An sa säva dua mätt il man:
me nonn al giräva par cà
cme l’ultim di Muican.

Con la macchina di caväi
A s’è finì al lavur
Po l’è finì in na gran ridäda
Par la comica dla tusäda.

°° TROMBA E LUNARI NOV °°
I precursur di Vu Cumprä
I girävan a romp tütt quant
A veind spill, ciappon e streing
E l’elastic pri mudant.

In di marcä ad Nadäl
Dal Vargär fein a Burnöv
I vuzävan par la piassa :
“ Tromba e lünäri növ!”

La Tromba l’era un libbrein
Culur cu dal mezz vein
Col prevision dal teimp,
ai terremot a quand tiräva al veint.

La mëttiva frëdd d’inveran:
L’era difficil a sbagliä,
l’acqua al mes d’april
con tempuräi e cäd d’estä.

Al lünäri növ, o sfuiass,
l’era cme na pagina ad giurnäl
con sö i dudas mes
e i so segn zudiacäl
Al segnäva al fä dla löina,
quand gh’era da imbuttigliä,
quand gh’era da mëtt na pulla
o una pianta da taiä.

Taccä ad drè da l’üss
Con tucchein ad carton e di ciudein
A dispusision dla famiglia
Par tütt, anca i visein.

Adess la tromba l’an gh’è pö
An gh’è pö gn’anca sfuiass,
ma quand riva Nadäl
ad lünäri i tn’hann regalä un mass!.

°° RICORD AD ME PAR °°
In mezz ai du campsant
Ad la Piev e dal Vargär
A gh’è un mistadell
Affiancä a un canäl

Custeggiä d’una stradeina
Ca la riva fein in Fäva
Lè ga stäva Siningardi
Che gli asnein a gli alleväva.

Me pär l’äva cumprä un puledrein
Culur dal caffe latt :
l’era al re dla simpatia
ma al n’ha fatt advintä matt.

Me e me pär in biciclëtta
Lu davanti e me da drè
Lu con la corda a la cavëssa
E me con na rama a paräl sö.

Dop avì passä la Piev
Par Ruvlei a metä strä
Al dà un tiron a tradimeint
E al sa tröva in libërtä.

Noi a drè par la cattüra
E al balos vers il cà Növ
Quand ag s’erma rivä al pel
Dü micc in äria e via ad növ.

Al n’ha fatt curr un päri d’ur
Scianc in mezz e bagnä ad südur
Po la furtöina la n’ha iütä
E l’asnein l’um catturä.

In un camp ad tumätis
Col fil e coi passon
A l’ha infilä un surc
E al s’è truä in parzon.

Appena rivä a cà
E sarä al sumär in da stallein
Me pär al va da Ciccon
E al g’ha vindì l’asnein.

Um cambiä väri caväi
E fein un pony gh’um avì
Ma d’asnein Gigion d’allura
An n’ha pö vurì savì.

°° AL VARGAR 1944 °°
A la vgilia
Dal grand rastrellameint
Vers al Vargär
Gh'era tütt in muvimeint.

Ad Gerra la casseina
Di Cassinelli la bruzäva,
ma i repüblichein d'enträ
in dal Vargär in sa fidävan.

Oltre al Trebbia, ad dre n'altüra,
una mitraglia la sparäva da fä pagüra:
in s'la 45 a la martläva e par enträ
in dal Vargär an sa passäva.

Da Cruära i m'han chiest
D'andä a ca, a Ruvlei
A väd la situasion
E turnä po ad infurmäi.

Seinsa fäm väd
Ho töt sö na bomba a man:
se i t'la truävan adoss, allura
it füzilävan tan cme un can.

Dop avì guadä al Trebbia,
biciclëtta da spallä,
par la strä n'ho vist un'anma
ca m'aviss pudì infurmä.

In sl'incruz dal mistadell
Girä a bass vers ai Caratta,
gh'era na fila d'om girä da scheina
bras al mur e testa bassa.

Di repubblichein con un farfallon
I discütivan ad älta vuz;
sum passä inusservä
e adsè la pöss cuntä.

Infilä al me cancell,
biciclëtta al mür puzä,
ho miss la bomba sutt la sënar
chi druävan pr'al bugä.

Po, nascost ad dre dal furan
Ho sintì quand is n'andävan
Vers Nivian : i ann mullä i' om
E anca lur i pön cüntäla.

°° I BATTARO' °°
Me nonna Rusina e me zia Desölina
Quand gher d’impastä al pan
I mattivan sutt anca me nonn
Ca al gäva gross il man.

Ag’nera anca pri nud
Se pür s’erma ragass
A ghera da scaldä al furan
Coi bos e cul pudass.

Quand suar a l’era bianc
Me nonna la d’ziva bon,
fora il bräz, col muvarö
e una pulida col fargö.

Po la taiäva a tocc na micca
Battì col pälam d’la man
Un’alzera bzuntadäina
E anca col süccar la t’gniva a man.

Appena miss al furan
E i c’minsävan a ruzuläs
At toccäva a sparlaccät
Par la gran vöia da mangiäi.

Po con un päri ad battarö
E un scudlein d’vein dus
Ad fäv na scurpacciäda
C’me ad un mangiä da spus.

°° PUTLAC E BASAPRET °°
Quand s’erma a ca da scola
Andävma in mezz ai prä
In serca ad bäzapret
Par pansa e bucca da sfamä.

In di prä da cudga
Gh’era tanta bäzapret
E in dl’arbätta bella fäina
Gh’era anca l’erba saläina.

I bäzapret po vecc
Con sö na ciocca ad puar negra
A tinzivma c’me i magnan
Con la smurfia tütta negra.

Po in di razär
A sercä mur e putlac
Mangiävma anca di ciod
E buvivma al latt da sutt al vacc.

Al putlac pass e sügus
Gh’era in mezz una puvräina
Che sat na mangiäv un po
T’a spürav al fond a scäina.

In dal mes ad magg
Andävma pra srez
Ag’nera in abundanza
Ag’nera v’ üna in tütt il ses.

S’erma mägar c’me i scaloss
Bass d’altässa e sutt pes
S’erma di gran baloss
Senza prublema d’ess öbes.

Adess con banan e merendine
I ragass a i’en tropp grass
Ai me teimp i’eran po mägar
Con fiero l’occ e svelt al pass.

°° AL PARC °°
Piaseinsa la ga un pärc
Ca in g’l’ann in d’süna pärt
Tant a tacc a la città
Ca’t pär d’aveigal a dre da ca.

Distes ad prà, pien ‘d ragass
Ca as diverta col ballon
Chi sed in circul a cicciarà
Ätar a fä vulä in aria gli aquilon.

Tant bancäin e täul,
Par zügä il cärt,
Careghi pär sedas a l’ombra,
Ag’ ne da tütt il pärt.

As zöga al bucci,
Ghe chi riposa
Chi appartä a fa lettüra
E chi cuntäinpla la natüra.

Tant bell piant, col so castäi
Dua gli usläi i fann al näi
Coi sinter as pöl girä
E al bosc e la natüra rimirä.

Ghe i cunili e i riscan
E lümäghi cui fazän
E tant ätar bësciulein
Che i ragass ig völan bein.

Da stradein ag ne tant
Seinza sfalt con la giarrëtta
As gira a pè e in biciclëtta
Par fè fiè e perd la pansëtta.

Insegnumm ai nos ragass
Che al parc al va rispettä
E da trè gnan in par terra
Una cärta ad caramella.

Um da ritegnsa furtünä:
Adess l’è un’oasi ad päz
Ma da ragass l’era tütta terra
Dua as lavuräva par la guerra.

°° NON TI SCORDAR DI ME °°
Al circul ad via Curneliana
As zöga al cärt par tÜtt la smana
E la duminca as pöl ballä
Col bell sunäd ad qualc’ann fä.

In sal prim täul appena dein
Ghe la Veleda con l’Albina
Al Piero, la Rita o la cristina
A secon chi riva prima.

In fond la säla a ghe Zilocc
Col Melino e la Maria
E al Guido col Guidein,
Specialisti dal ramein.

Lur i fan feinta da bravä,
L’è una comica a surciä,
E Zilocc a cuntä dal ball
Che a purtäi ag vö du bon spall.

In dal salon a ghe väri zög:
Ad zöga briscula, trisett,
Scua e anca marianna,
Col Livio e mario c’zögan a dama.

Ghe la Carmen con l’Ada, l’Anna
Con Giuvann; tant i na zögan
E quälc d’üna i la tran;
A ien specialista dal mariann.

La Marisa, la Giusi, la Maura e la Pinella:
A l’è un quartëtt al peperoncino!
I en boni tant me al pan
Ma i en tant cme i lädar ad Pudinsan!

L’Alberta, l’Anna, l’Ada e la Giuliana
Bell spiritus, cme surell:
A l’è una comica con l’Anna
Quand las fa fargä al sett bell.

Ghe al Guido e al Pippo che a ballä
A ghè da lassei a stä .
Se a tia vëd a ballä al lissi
I sgueindlan via me dil bissi.

Ad Mariucci ag ne pö ad vuna
Ag balla ‘l valzer me na piuma;
La Carla, l’Anna e la Rusetta a ien tutt boni
Da ballä e c’me parsoni.

Al pö spurtiv a l’è Muron
Con la so fama da stallon,
Ma stallon mia cul bianc
A g’ava i villà tacca i mudant.

Un plauso al va ai non dirigent:
Lur i lauran e noi fum gneint,
Giy col prans, rinfrësc e cicculatein
Che al nos palät i fann seimpar bein.

°° MIRAFIUR °°
D’estä . Seimpar in Trebbia
A Mirafiur
A fä al bagn,
Zügä e ciappä ‘l sul.

Zügä con l’acqua
E con i ciaplein
A fä sarà l’acqua
E fä i scüdlein.

Fävma travarsä ‘l buson
Di bei ciaplein
Saltand suar a l’acqua
E fäg fä i scudlein.

Inveci a sarà l’acqua
‘l sa träva in äria ad costa
Fand un’enträda in acqua
Seinsa ca l’ann sa sposta.

Quand a gävma sed
As fävma al füntanein
Scavevma con un baston
In sla ponta dal giaron.

Dua la giarëtta l’era fëina
E ad l’acqua frësca gher la vëina,
Gher la fila par la bevida
Quand l’acqua la s’era sciarida.

L’inquinameint allura
Sevma gnan cus l’era
Anca s’as mangiäva poc
E quand ag n’era.

Gher poc qualitè da sceran
Ma tutt l’era genüein,
Da la puleinta col marluss,
Burtleina saurida e pan pucciä in dal vein.

°° GATT E ACQUA CADA °°
Voi al chieda ad un amis,
veccia vulp, voi coi barbis:
“Go un mäl da stumag c’ni pös pö:
Cus arisia da mättäg sö?”.

“Par me an ghe ätar che la bursa dl’acqua cäda”.
“La bursa dl’acqua cäda na glo mia”.
“Allura va a lett e quattat bein
Con in sa stumag ‘l to gattein:

At vädrè che lü al ta scäda
Cme la bursa dl’acqua cäda”.
Al dè dopo i dü amis
i van al bar pär l’aperitiv:

al ga chieda cme l’è andä
e se al gattein al l’ha scädä.
“väda!” al sa vera la camisa,
L’è pien ad sangu e da sfrison:

I päran fatt mia da un gatt
ma da una tigre o d’un leon.
“Inveci d’un gatt ghett una belva?”
“ma no! L’è me c’ho fatt una vaccäda

a mëtga al piriö in dal cul
par leimpal d’acqua cäda.
Adess, appena al ma vëda
al rampiga fein in si mür

po al fa scintill e al pärta via,
povar micion:’l s’è vist la stria!
adess pian pian vöi sercäda fä la päz
ma la sarà abbastansa dÜra
prima ca ag passa la pagüra.

Par musträg la bona fed
an vöi mia badä a spes
e anca se la’m custarà cära
vöi propi regaläg
la bursa dl’acqua cäda.